رو در رو در واتیکان؛ داستان آشتی دونالد ترامپ و ولودیمیر زلنسکی

به گزارش اکوایران، در حالی‌که هزاران عزادار برای مراسم تشییع پاپ فرانسیس در بیرون کلیسای سن‌پیتر گرد آمده بودند، دو رئیس‌جمهور در سکوتی سنگین زیر تابلوی نقاشی قرن هجدهمی غسل تعمید عیسی مسیح، در داخل کلیسا گفت‌وگو می‌کردند.

پس از دیداری فاجعه‌بار در ماه فوریه در دفتر بیضی کاخ سفید که موجب شد دونالد ترامپ به‌طور موقت ارسال تسلیحات به اوکراین را متوقف کند، ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، در پی راه نجات برای کشورش - و برای خود - بود.

به گفته منابع مطلع، این دیدار ۱۵ دقیقه‌ای که شنبه هفته گذشته انجام شد، هم نتیجه برنامه‌ریزی قبلی و هم تصمیمی لحظه‌ای بود. مقامات اروپایی در تلاش بودند شکاف میان آمریکا و اوکراین را ترمیم کنند؛ شکافی که در یک مقطع حساس از جنگ با روسیه، می‌توانست کی‌یف را از اصلی‌ترین متحد استراتژیکش محروم کند.

به نوشته وال استریت ژورنال، زمانی‌که رهبران جهان برای مراسم تشییع در کلیسای جامع گرد هم آمده بودند، امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه و از حامیان زلنسکی، که درصدد کاهش تنش میان او و ترامپ بوده، گفت‌وگویی را با رئیس‌جمهور آمریکا آغاز کرد. مکرون به مجله پاریس‌مچ گفت که به ترامپ گفته است: «ما باید با روس‌ها بسیار سخت‌گیر‌تر باشیم.»

در ادامه، زلنسکی به جمع آن‌ها پیوست و او و ترامپ توافق کردند که با یکدیگر گفت‌وگو کنند. به گفته مکرون، یکی از صندلی‌های در نظر گرفته‌شده برای مترجم برداشته شد، زیرا زلنسکی ترجیح داد رودررو و بدون واسطه با ترامپ صحبت کند.

صحنه‌ای فوق‌العاده

ترامپ روز یکشنبه در گفت‌وگو با خبرنگاران گفت: «دیدار بسیار زیبایی بود، باور کنید زیباترین دفتری بود که تا حالا دیده‌ام. صحنه فوق‌العاده‌ای بود.»

هنوز برای قضاوت درباره اینکه آیا این دیدار نقطه عطفی در روابط بود یا نه، زود است - اما این ملاقات بلافاصله نتایجی به همراه داشت. پس از آن، ترامپ به‌طور غیرمعمولی انتقاد تندی از ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، مطرح کرد. زلنسکی نیز گفت که آن‌ها درباره یک توافق اقتصادی پرحاشیه گفت‌وگو کرده‌اند؛ توافقی که روز چهارشنبه میان اوکراین و دولت ترامپ امضا شد و یکی از عوامل تنش‌زا در روابط دو کشور را از بین برد.

با این حال، ترامپ هنوز هیچ تحریم جدیدی علیه روسیه اعمال نکرده، گرچه پس از این دیدار گفت که ممکن است این کار را انجام دهد؛ و همچنین به انتقادهایش از زلنسکی ادامه داده است.

دیپلماسی، قرن‌هاست که علاوه بر گفت‌وگو، با نمایش و تشریفات نیز هدایت شده است - از برنامه‌ریزی برای محل نشستن مهمانان در ضیافت‌ها گرفته تا تبادل هدایا با ارزش نمادین. این مسئله درباره ترامپ و زلنسکی بیش از دیگران صدق می‌کند: دو چهره نمایشی که مهارت‌شان در اجرا گاه‌به‌گاه باعث تنش در روابطشان شده است.

رهبران اروپایی برای جلب نظر ترامپ، همواره بر نمایش‌های تشریفاتی تکیه کرده‌اند. امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، او را در سال ۲۰۱۷ به رژه نظامی روز باستیل دعوت کرد. کایر استارمر، نخست‌وزیر بریتانیا، در فوریه دعوتنامه‌ای رسمی از سوی شاه چارلز سوم برای دومین سفر رسمی به بریتانیا به ترامپ تقدیم کرد. ترامپ در سال ۲۰۱۹ نیز در ضیافت رسمی سلطنتی با حضور ملکه الیزابت دوم شرکت کرده بود.

مایک والتز، که این هفته از سوی ترامپ از سمت مشاور امنیت ملی برکنار شد، در مصاحبه‌ای با فاکس‌نیوز به شکوه فضای دیدار در رم اشاره کرد. او گفت: «ایستادن در آن لحظه، در آن مکان، احاطه‌شده با مرمرهای مجلل... و دیدن آن دو رهبر رو‌در‌رو مشغول دیپلماسی سخت. در آن زمان با خودم فکر کردم: این یکی از آن لحظات نمادین و تاریخی خواهد بود.» او همچنین افزود که «ترامپ عاشق طلا است.»

سیاست‌ورزی سینمایی

کارنامه سیاسی زلنسکی نیز بر پایه چنین لحظات سینمایی بنا شده است. این کمدین سابق در سال ۲۰۱۹ با یک کمپین انتخاباتی غیر معمول پیروزی قاطعانه‌ای به دست آورد؛ از جمله با مناظره‌ای در ورزشگاه با رئیس‌جمهور وقت، که طی آن به او گفت: «من نتیجه اشتباهات تو هستم.»

محبوبیت رئیس‌جمهور ۴۷ ساله پیش از حمله روسیه در ۲۴ فوریه ۲۰۲۲ در حال کاهش بود، اما پس از آن با نمایش شجاعت و مهارت‌های ارتباطی خود تحسین جهانی را برانگیخت. یک روز بعد، او با انتشار ویدیویی از خود و مشاوران ارشدش در دفتر ریاست‌جمهوری در قلب کی‌یف، در حالی که تانک‌های روسی تنها چند کیلومتر دورتر بودند، بر ایستادگی خود تأکید کرد.

او در این ویدیو گفت: «رئیس‌جمهور اینجاست. همه ما اینجاییم. نیروهای‌ ما اینجا هستند. ما از استقلال‌ و کشورمان دفاع می‌کنیم و این راه ادامه خواهد داشت.»

این نمایش ایستادگی، دولت‌های غربی را به ارسال کمک‌های نظامی به اوکراین ترغیب کرد و حتی از سوی ترامپ نیز مورد تحسین قرار گرفت؛ ترامپ در آن زمان زلنسکی را «شجاع» خواند و جنگ را محکوم کرد.

با این حال، صراحت زبان زلنسکی گاه باعث رنجش متحدان شده است. زمانی که او در دیداری با جو بایدن، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، در سال ۲۰۲۲ خواستار تسریع روند عضویت اوکراین در ناتو شد، یکی از مشاوران زلنسکی به یاد آورد که بایدن قاطعانه پاسخ داد: «ناتو نه.»

این سبک رک‌گویی به‌ویژه برای ترامپ، که خودش نیز رفتار بی‌پرده‌ای دارد، به طور خاص آزاردهنده بود.

زمانی که زلنسکی در فوریه گفت از این که ترامپ در حال تکرار مواضع کرملین باشد نگران است، رئیس‌جمهور آمریکا واکنش تندی نشان داد و او را «دیکتاتوری بدون انتخابات» خواند.

زلنسکی در اواخر فوریه برای یک مأموریت نجات وارد دفتر بیضی‌شکل کاخ سفید شد تا حمایت ترامپ از اوکراین را تقویت کند، رئیس‌جمهوری که در آغاز کار خود کمک‌ها به کیف را به باد انتقاد گرفته بود و خواستار امضای توافق اقتصادی توسط کیف برای بازگرداندن میلیاردها دلار کمک آمریکا بود.

برخی مقام‌های آمریکایی توصیه کرده بودند که یک وزیر اوکراینی توافق را امضا کند، اما زلنسکی بر برگزاری یک دیدار شخصی با ترامپ پافشاری کرد.

هدیه‌ای که اهدا نشد

رئیس‌جمهور اوکراین با الهام از سبک دیپلماسی بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، که پیشتر به ترامپ یک پیجر طلایی هدیه داده بود، در این دیدار کمربند قهرمانی جهان متعلق به بوکسور اوکراینی، اولکساندر اوسیک را به عنوان هدیه همراه آورده بود.

اما او هرگز فرصت نکرد کمربند را اهدا کند. پس از آنکه جلسه به تنش کشیده شد، تیم ترامپ هیئت اوکراینی را از کاخ سفید بیرون کرد. این تنش زمانی اوج گرفت که معاون رئیس‌جمهور، جی‌دی ونس، زلنسکی را به ناسپاسی نسبت به کمک‌های آمریکا متهم کرد. زلنسکی که سعی داشت از مواضع خود در برابر ترامپ و ونس دفاع کند، واکنشی تند نشان داد.

در حالی که عملکرد زلنسکی در واشنگتن - به‌ویژه نزد متحدان جمهوری‌خواه ترامپ - با واکنش منفی روبرو شد، در داخل اوکراین مردم به حمایت از او برخاستند. طبق نظرسنجی مؤسسه بین‌المللی جامعه‌شناسی کی‌یف، اعتماد عمومی به زلنسکی پس از این دیدار به ۶۷ درصد افزایش یافت؛ رقمی که در ماه دسامبر به پایین‌ترین حد در دوران جنگ، یعنی ۵۲ درصد، رسیده بود.

اولگا اُنُخ، استاد سیاست تطبیقی و سیاست اوکراین در دانشگاه منچستر بریتانیا و نویسنده کتاب «اثر زلنسکی» گفت: «اگر او چیز دیگری گفته بود، حمایت داخلی را از دست می‌داد. حتی کسانی که در اوکراین از او بیزارند، دیدند که او به دیدگاه‌ها و خطوط قرمز کشورش پایبند باقی مانده است.»

از آن پس، زلنسکی رویکرد نرم‌تری نسبت به ترامپ در پیش گرفته است. او در نامه‌ای، از برخورد تند خود ابراز تأسف کرد و بعدها با پیشنهاد آمریکا برای آتش‌بس ۳۰روزه موافقت کرد؛ آتش‌بسی که روسیه از پذیرش آن سر باز زد. مذاکره‌کنندگان اوکراینی همچنین با آتش‌بس دریای سیاه موافقت کردند، توافقی که سود چندانی برای کی‌یف نداشت، و با وجود فقدان تضمین‌های امنیتی مشخص از سوی آمریکا، قرارداد معدنی را نیز پیش بردند.

با این حال، منتقدان می‌گویند زلنسکی هنوز نتوانسته رضایت ترامپ را جلب کند. ایهور نوویکوف، مشاور سابق زلنسکی در دوره اول ریاست‌جمهوری ترامپ گفت: «زلنسکی اهل یک شهر صنعتی است. او آن ذهنیت خیابانی را دارد، که هرچه بیشتر فشار بیاوری، او هم بیشتر فشار می‌آورد و عقب‌نشینی نمی‌کند.»

کلیسای سنت‌پیتر

زلنسکی و ترامپ آخر هفته گذشته در حالی با یکدیگر دیدار کردند که رهبران خارجی پیش از مراسم خاکسپاری در کلیسای سنت‌پیتر گرد هم آمده بودند؛ کلیسای باشکوهی که ساخت آن در قرن هفدهم به پایان رسید و در باور کاتولیک‌ها محل دفن سنت‌پیتر، اولین پاپ، محسوب می‌شود.

تصاویر منتشرشده از سوی دفتر زلنسکی نشان می‌دهد که این دو مرد در حال گفت‌وگویی سخت، با بدن‌هایی خم‌شده به جلو و نزدیک به یکدیگر هستند.

ایهور نوویکوف، مشاور سابق زلنسکی، گفت: «بهترین نکته درباره آن دیدار این بود که فقط خودشان بودند. موضوع، فقط به منیت‌های متورم‌شده‌ای برمی‌گردد که اطرافیانشان به آن دامن می‌زنند. وقتی استیو ویتکاف یا جی‌دی ونس آنجا باشند، مسیر گفت‌وگو منحرف می‌شود.»

دو طرف درباره محتوای گفت‌وگوها عمدتاً سکوت اختیار کرده‌اند و تنها آن را «سازنده» توصیف کرده‌اند. چند ساعت بعد، ترامپ یکی از تندترین انتقادهای خود از پوتین را مطرح کرد، این‌که آیا او واقعاً به دنبال صلح هست یا نه، و تهدید تحریم‌های بانکی یا ثانویه را مطرح کرد.

ترامپ در مصاحبه‌ای با شبکه ای‌بی‌سی گفت: «آن دیدار از یک نظر لحظه‌ای آرامش‌بخش بود، چون... خیلی از مردمش دارند کشته می‌شوند و من بابت آن واقعاً ناراحتم.»

ترامپ به خبرنگاران گفت که زلنسکی در آن دیدار بار دیگر درخواست تسلیحات بیشتری کرد.

زلنسکی گفت: «دیداری پربار بود و من و رئیس‌جمهور ترامپ از هر دقیقه آن نهایت استفاده را بردیم.»

این دیدار به‌طور قابل‌توجهی صمیمی بود و فضای میان دو رهبر را بهبود بخشید، اما به‌گفته تحلیل‌گر دفاعی، مایکل کلارک، تغییر بنیادینی در روابط میان آن‌ها ایجاد نکرد.

کلارک گفت: «هدف بلندپروازانه ترامپ، رسیدن به آشتی با روسیه در سطح جهانی است و در این چارچوب، زلنسکی صرفاً یک مزاحم به حساب می‌آید. هیچ گفت‌وگویی این واقعیت را تغییر نخواهد داد.»

چند روز پس از آن دیدار، در مصاحبه‌ای با نشریه آتلانتیک از ترامپ پرسیده شد که پوتین باید چه کاری انجام دهد تا او خود را کنار زلنسکی قرار دهد؟ او پاسخ داد: «در کنار اوکراین، بله. اما نه لزوماً در کنار زلنسکی.  همیشه با زلنسکی مشکل داشته‌ام.»