ایست نابهنگام مذاکرات؛ مشکلات لجستیکی یا چرخش طرفین/ بی‌بی با دستان بسته به خواسته‌اش علیه تهران می‌رسد؟

به گزارش اکوایران، زمانی که ایالات متحده و جمهوری اسلامی ایران یک دهه پیش برای مذاکرات هسته‌ای دیدار کردند، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، از بزرگ‌ترین تریبون‌های جهانی علیه توافق در حال شکل‌گیری سخنرانی کرد، از جمله در یک نطق آتشین در کنگره آمریکا که به‌عنوان چالشی مستقیم علیه دولت اوباما در آستانه پایان مذاکرات تلقی شد.

اما اکنون، در حالی که طرف‌ها بار دیگر برای گفت‌وگو درباره توافقی جدید گرد هم آمده‌اند، نتانیاهو سکوت اختیار کرده است.

به گزارش اسوشیتدپرس، نتانیاهو، برنامه اتمی جمهوری اسلامی ایران را تهدیدی وجودی برای اسرائیل می‌داند و همچنان نسبت به هر توافق جدید آمریکا با دشمن دیرینه‌اش که ممکن است مطابق معیارهای او نباشد، بیمناک است. با این حال، خود را در وضعیتی می‌بیند که در واقع به واسطه حضور دونالد ترامپ در کاخ سفید دست‌بسته است.

نتانیاهو حاضر نیست به‌طور علنی از رئیس‌جمهوری انتقاد کند که حمایت گسترده‌ای از اسرائیل نشان داده، او را «بهترین دوست اسرائیل» می‌داند و کسی است که نقدپذیری کمی دارد. به گفته یائل گوزانسکی، کارشناس امور ایران: «او نمی‌تواند کاری برخلاف ترامپ انجام دهد. فلج شده است.»

اسرائیل پس از یک‌سری دستاوردهای راهبردی طی ۱۸ ماه گذشته در جنگ‌هایی که خاورمیانه را تکان داد، در موقعیت متفاوت از گذشته در برابر جمهوری اسلامی ایران قرار گرفته است. با این حال، رهبر اسرائیل نتوانسته است ترامپ را متقاعد کند که حمله به تأسیسات هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران را در اولویت قرار دهد، حمله‌ای که احتمالاً برای موفقیت به کمک نظامی آمریکا نیاز دارد. با ورود آمریکا به مذاکرات با ایران، اسرائیل مشروعیت اندکی برای اقدام نظامی یک‌جانبه دارد.

به گفته ایتان گیل‌بوآ، کارشناس روابط آمریکا و اسرائیل: «نتانیاهو گرفتار شده است. او روی بهبود موقعیت اسرائیل در دوره ترامپ حساب کرده بود. در عمل، نتیجه برعکس شد». به تشویق قاطع نتانیاهو، ترامپ از توافقی که اوباما به آن دست یافته بود، خارج شد. و از زمانی که ترامپ به کاخ سفید بازگشته، به اسرائیل آزادی کامل در جنگش علیه حماس در غزه داده، در قبال بحران انسانی رو به وخامت در این منطقه نرمش نشان داده و حملاتی علیه حوثی‌های مورد حمایت ایران در یمن انجام داده است. اما حالا که آمریکا دوباره به میز مذاکره با ایران بازگشته، نتانیاهو در صورتی که بخواهد به‌طور علنی با یکی از محورهای کلیدی سیاست خارجی دولت ترامپ مخالفت کند، خطر به خطر انداختن روابط خوبش با رئیس‌جمهوری را به جان می‌خرد.

آخرین باری که نتانیاهو با ترامپ اصطکاک پیدا کرد، زمانی بود که در سال ۲۰۲۰ پیروزی جو بایدن در انتخابات را تبریک گفت. ظاهراً ترامپ این رفتار را نشانه بی‌وفایی دانست و روابطشان به‌شدت سرد شد.

اسرائیل در حال انتقال اولویت‌هایش برای هر توافق به واشنگتن است. به گفته یک مقام اسرائیلی که به شرط ناشناس ماندن درباره دیپلماسی حساس صحبت می‌کرد، اسرائیل دریافته است مادامی که مذاکرات ادامه دارد، اگر تصمیم به حمله به ایران بگیرد، احتمالاً این کار را به‌تنهایی انجام خواهد داد.

نتانیاهو در سخنرانی این هفته‌اش در قدس گفت که شرایطش برای توافق را با ترامپ در میان گذاشته است. او مدعی شد که این توافق باید تمام زیرساخت‌های برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران را از بین ببرد و برای جلوگیری از توسعه موشک‌های بالستیکی که توان حمل کلاهک دارند، تلاش کند. او گفت: «به رئیس‌جمهور ترامپ گفتم امیدوارم مذاکره‌کنندگان همین کار را انجام دهند. ما در تماس نزدیک با ایالات متحده هستیم. اما گفتم، به هر طریق، ایران به سلاح هسته‌ای دست نخواهد یافت.»

به گفته گیل‌بوآ، بهترین امید نتانیاهو شکست مذاکرات است: «این، برای او، بهترین سناریو خواهد بود.»

مذاکرات تحت رهبری ترامپ با جمهوری اسلامی ایران اوایل ماه جاری آغاز شد و به بحث‌های کارشناسی درباره چگونگی مهار برنامه هسته‌ای ایران و جلوگیری از دستیابی به سلاح اتمی، در صورت تصمیم به دنبال کردن آن، رسیده است.

ترامپ گفته است که گزینه نظامی همچنان روی میز است و ادوات نظامی به منطقه منتقل کرده، اما تأکید دارد که ترجیحش راه‌حل دیپلماتیک است.

جمهوری اسلامی ایران به‌دنبال لغو تحریم‌هاست، در حالی که آمریکا در تلاش است تا غنی‌سازی اورانیوم ایران را متوقف کند، به‌ویژه با توجه به نگرانی اسرائیل از اینکه جمهوری اسلامی در پی دستیابی به سلاح هسته‌ای باشد. با این حال، نشست برنامه‌ریزی‌شده در ۳ مه لغو شد.

عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، روز پنجشنبه در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «با هماهنگی با طرف‌های عمانی و آمریکایی، تصمیم گرفتیم دور چهارم مذاکرات را به دلایل لجستیکی و فنی به تعویق بیندازیم». او افزود: «از طرف ایران، هیچ تغییری در عزم ما برای دستیابی به یک راه‌حل مذاکره‌شده وجود ندارد. برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران همواره صلح‌آمیز باقی خواهد ماند و در عین حال تضمین می‌کند که حقوق ایران به‌طور کامل رعایت شود.»

اما واشنگتن ادعای برنامه‌ریزی این نشست را منکر شد. تمی بروس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، روز پنجشنبه در پاسخ به اظهارات عراقچی به خبرنگاران گفت: «ایالات متحده هرگز تأیید نکرده بود که در دور چهارم مذاکرات در هیچ مکانی شرکت خواهد کرد». او افزود: «زمان و مکان مذاکرات می‌تواند به‌زودی مشخص شود، اما ما درباره زمان یا مکان آن صحبت نخواهیم کرد.»

به نظر می‌رسد تاکتیک‌ها و لحن اخیر ایالات متحده به این نقطه منجر شده است.

رایان کاستلو، مدیر سیاست‌گذاری شورای ملی ایرانیان آمریکایی (NIAC)، به میدل‌ایست‌آی گفته: «فکر می‌کنم نشانه‌های نگران‌کننده‌ای در کنار تعویق مذاکرات وجود دارد. گزارش‌ها از ایران نشان می‌دهد که شاید این تنها موانع لجستیکی نباشد، بلکه تغییری در موضع آمریکا باعث این تأخیر شده است.»

فشار حداکثری

در همین حال طی هفته گذشته، آمریکا چهار فروشنده پتروشیمی ایران و یک خریدار را تحریم کرد. روز پنجشنبه، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، در پلتفرم تروث خود نوشت: «هشدار: تمام خریدهای نفت یا محصولات پتروشیمی ایران باید همین حالا متوقف شود! هر کشوری یا شخصی که هر مقدار نفت یا محصولات پتروشیمی از جمهوری اسلامی ایران خریداری کند، فوراً مشمول تحریم‌های ثانویه خواهد شد. آنها به هیچ وجه اجازه انجام تجارت با ایالات متحده آمریکا را نخواهند داشت.»

روز جمعه، پیت هگست، وزیر دفاع نیز در ایکس نوشت: «پیام به جمهوری اسلامی ایران: ما حمایت مرگبار شما از حوثی‌ها را می‌بینیم. دقیقاً می‌دانیم که چه می‌کنید. شما به‌خوبی می‌دانید ارتش آمریکا چه توانایی‌هایی دارد، و به شما هشدار داده شد. شما در زمان و مکان انتخابی ما بهای آن را خواهید پرداخت.»

برای ۴۹ روز متوالی، آمریکا بیش از ۱۰۰۰ هدف در یمن را بمباران کرده است. ارتش آمریکا حوثی‌ها را به‌خاطر محاصره دریایی‌شان در دریای سرخ هدف قرار داده است؛ محاصره‌ای که به گفته آنها، پاسخی به ادامه جنگ اسرائیل در غزه است.

با این حال، مشخص نیست که زمان‌بندی پست هگست چه معنایی دارد، اما او به دلیل برخی نقض‌های اخیر در پروتکل‌های امنیت ملی، تحت انتقادات فزاینده‌ای قرار گرفته است. به‌نظر می‌رسد او نقش «پلیس بد» را بازی می‌کند، رویکردی که ترامپ اغلب در عرصه عمومی اتخاذ می‌کند.

اما در پشت پرده، این ترامپ بود که برای آغاز مذاکرات پیش‌قدم شد و نامه‌ای به تهران فرستاد.

و در میدان عمل، استیو ویتکاف، که ترامپ او را «نماینده برای همه چیز» نامیده، پیش‌تر بیشتر درباره اقدامات «راستی‌آزمایی» در برنامه هسته‌ای ایران صحبت کرده بود تا اتخاذ رویکرد حداکثری که می‌تواند تهران را از مذاکرات دور کند و فرصت دستیابی به یک توافق به نام ترامپ را از بین ببرد.

با این حال، ویتکاف روز جمعه پست هگست را بازنشر کرد و اوضاع پیچیده‌تر شد.

خسرو اصفهانی، پژوهشگر «اتحادیه ملی برای دموکراسی در ایران» گفت: «میان تحریم‌ها، دیپلماسی و گزینه‌های نظامی یک پیوند وجود دارد. ایالات متحده از تمام ابزارهای سیاست خارجی خود برای رویارویی با جمهوری اسلامی استفاده می‌کند». اصفهانی گفت تهران شاید تلاش کرده باشد در مقابل امتیاز اندکی، امتیازات زیادی بگیرد.به گفته او: «جمهوری اسلامی با این تصور وارد مذاکرات شد که می‌تواند ایالات متحده را فریب دهد تا بدون هیچ امتیاز واقعی، یک توافق دیگر را تأیید کند، شبیه برجام ۲.»

ماه گذشته، عراقچی گفت: «برجام دیگر به درد ما نمی‌خورد» و افزود: «ترامپ هم خواهان برجام دیگری نیست.»

جمهوری اسلامی ایران پس از روسیه دومین کشوری است که با تحریم‌های فلج‌کننده آمریکا مواجه است.

روز جمعه، مارکو روبیو، وزیر امور خارجه، بار دیگر خواستار آن شد که ایران از هرگونه غنی‌سازی برای هر منظوری دست بکشد.

کاستلو به میدل‌ایست‌آی گفت: «این رویکردی است که از زمان دولت بوش-چنی تاکنون شکست خورده است.» او افزود: «اگر این صرفاً یک موضع‌گیری باشد، احتمالاً مذاکرات ادامه خواهد یافت. اما اگر این خواسته نهایی آمریکا باشد، جنگ محتمل‌تر از توافق خواهد بود و مسیر پیش رو بسیار پرچالش خواهد شد.»