به گزارش اکوایران، نرخ مشارکت اقتصادی یکی از شاخص‌های کلیدی در ارزیابی وضعیت بازار کار و پویایی اقتصادی کشور به شمار می‌رود. این نرخ نشان‌دهنده سهم جمعیت در سن کار (معمولاً ۱۵ سال به بالا) است که یا شاغل‌اند یا بیکار (در جست‌وجوی کار) هستند. به عبارتی، نرخ مشارکت میزان تمایل و توانایی جمعیت برای حضور در بازار کار را بازتاب می‌دهد. در زمستان ۱۴۰۳، بررسی نرخ مشارکت اقتصادی در استان‌های مختلف ایران، تصویری نابرابر از توزیع فعالیت اقتصادی را نشان می‌دهد که می‌تواند بازتابی از شرایط اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی متنوع هر منطقه باشد. این داده‌ها می‌تواند مبنایی برای سیاست‌گذاری‌های منطقه‌ای و ملی در حوزه اشتغال، آموزش و توسعه زیرساخت‌ها قرار گیرد.

040213

کمترین و بیشترین مشارکت در بازار کار

بررسی داده‌های نرخ مشارکت اقتصادی زمستان ۱۴۰۳ در استان‌های کشور نشان می‌دهد که فاصله قابل‌توجهی میان بالاترین و پایین‌ترین نرخ‌های مشارکت وجود دارد؛ از زنجان با مشارکت ۴۸ درصدی تا ایلام با مشارکت اندک ۳۱ درصدی. این اختلاف ۱۷ واحد درصدی نشان‌دهنده شکاف‌هایی عمیق در ساختار بازار کار مناطق مختلف است. زنجان، خراسان شمالی (۴۵.۵ درصد) و اردبیل (۴۴.۷ درصد) در صدر استان‌هایی قرار دارند که جمعیت بیشتری از افراد در سن کار در آن‌ها وارد بازار کار شده‌اند. این در حالی است که ایلام، کهگیلویه و بویراحمد و سیستان و بلوچستان به ترتیب با نرخ‌های ۳۱، ۳۱.۸ و ۳۵.۵ درصد، پایین‌ترین مشارکت‌ها را ثبت کرده‌اند.

استان‌های دارای نرخ مشارکت بالا عمدتاً در مناطق شمال غرب، شمال شرق یا نواحی کوهستانی قرار دارند که احتمالاً نرخ بالاتر اشتغال کشاورزی و خانوادگی، یا بهره‌مندی از برخی زیرساخت‌های اقتصادی نقش موثری در این حضور فعال دارند. به عنوان مثال، اردبیل و خراسان شمالی هر دو از مناطقی هستند که کشاورزی در آن‌ها هنوز نقش محوری دارد. همچنین حضور نرخ مشارکت بالا در استان‌های همچون مازندران (۴۳.۸ درصد) و گیلان (۴۳.۵ درصد) می‌تواند ناشی از تلفیق فرصت‌های اقتصادی متنوع (کشاورزی، گردشگری، خدمات) و ساختار اجتماعی فعال‌تر باشد.

در مقابل، پایین بودن نرخ مشارکت در استان‌هایی نظیر سیستان و بلوچستان، ایلام و کهگیلویه و بویراحمد بیشتر از هر چیز به کمبود فرصت‌های شغلی، ضعف زیرساخت‌های تولیدی، و حتی موانع فرهنگی و اجتماعی مرتبط است. برای مثال، در مناطقی که نرخ مشارکت زنان پایین است یا اشتغال غیررسمی سهم بالایی دارد، بخش زیادی از جمعیت واجد شرایط از بازار کار خارج می‌مانند یا در آمار رسمی دیده نمی‌شوند.

تهران با نرخ مشارکت ۳۹.۹ درصد، در مرز میانگین ملی ایستاده و نشان می‌دهد که برخلاف تصور رایج، پایتخت لزوماً بالاترین میزان تحرک اقتصادی را ندارد. عواملی مانند رشد مشاغل غیررسمی، نرخ بالای بیکاری تحصیل‌کردگان و خروج برخی گروه‌های جمعیتی از بازار کار ممکن است بر این عدد تأثیرگذار باشند. از سوی دیگر، نرخ‌های متوسط استان‌هایی مانند فارس (۳۷.۵ درصد)، خوزستان (۳۹.۹ درصد) و کرمان (۴۰.۲ درصد) هم‌راستا با چشم‌انداز‌های اقتصادی و اشتغالی آن‌ها است که ترکیبی از فرصت‌های صنعتی، خدماتی و سنتی را شامل می‌شود.

در مجموع، پراکندگی نرخ مشارکت اقتصادی در زمستان ۱۴۰۳ گواهی بر نیاز به سیاست‌های هدفمند منطقه‌ای است؛ چراکه افزایش مشارکت در مناطق کم‌برخوردار نه تنها به افزایش تولید و رفاه کمک می‌کند، بلکه در بلندمدت، شکاف‌های منطقه‌ای را نیز کاهش می‌دهد.