به گزارش اکوایران، آمارها حاکی از آن است که متوسط هزینه سبد حداقل معیشت در زمستان سال گذشته 2 میلیون و 800 هزار تومان بوده که نسبت به همین مدت در سال 1402 رشدی 40 درصدی را تجربه کرده است.

براساس محاسبات اکوایران، بالاترین میزان رشد متوسط هزینه این سبد در زمستان هر سال از سال 1400 تا اکنون در سال 1401 محاسبه شده که برابر با 67 درصد بوده است. کارشناسان باور دارند که علت این رخداد در حدف ارز 4200 تومانی در این سال نهفته است.

باید گفت وقتی از متوسط هزینه سبد حداقل معیشت صحبت می‌شود، منظور متوسط هزینه سبد حداقل معیشت برای هر نفر است و تغییرات این شاخص در زمستان هر سال نسبت به فصل مشابه در سال گذشته برآورد شده است.

در سبد معیشتی اکوایران چه اقلامی وجود دارد؟

سبد پیشنهادی اکوایران با ۱۳ گروه کالایی، نیازهای تغذیه‌ای را پوشش می‌دهد، اما ابهام در کیفیت اقلام —مانند توصیه به مصرف روزانه ۳۰ گرم حبوبات بدون اشاره به نوع یا کیفیت آن — محاسبه هزینه واقعی را به چالشی تبدیل کرده است. برای رفع این پیچیدگی، از داده‌های مرکز آمار ایران استفاده شده که قیمت کالاهای خوراکی در مناطق شهری را بر پایه محصولاتی با کیفیت ثابت و مشخص محاسبه می‌کند.

همچنین در این سبد، گزینه‌های اقتصادی و پرمصرف هر گروه کالایی — مانند برنج خارجی به جای برنج ایرانی، یا عدس و لپه به عنوان حبوبات ارزان‌تر و رایج در آشپزی ایرانی — در اولویت قرار گرفته‌اند. این رویکرد نه تنها هزینه تهیه سبد را به حداقل می‌رساند، بلکه تصویری واقع‌گرایانه از هزینه‌های ضروری برای تغذیه سالم اما حداقلی را ارائه می‌دهد.

بدیهی است که این سبد می‌تواند حاوی خوراکی‌های مفیدتر و متنوع‌تری باشد اما در آن صورت نمی‌توان به آن «حداقلی‌بودن هزینه» را نسبت داد.

تفاوت ماهوی این سبد با «سبد شاخص قیمت مصرف‌کننده» یا همان سبد مورد استفاده برای محاسبه تورم در مرکز آمار در دو محور اصلی قابل بررسی است. از یک سو، سبد غذایی پیشنهادی معیاری فردمحور است که تنها بر تامین حداقل نیازهای غذایی از طریق خوراکی‌های اساسی تمرکز دارد، در حالی که سبد مصرفی مرکز آمار — با در نظر گرفتن بُعد خانوار ۳.۱ نفره — تمام کالاها و خدمات مصرفی را با ضرایب اهمیت مختلف دربرمی‌گیرد و مبنای محاسبه تورم کلان اقتصادی است.

از سوی دیگر، نوسانات قیمتی در سبد غذایی لزوماً با تغییرات تورم کلی هم‌جهت نیست، چرا که افزایش هزینه‌های حیاتی تغذیه ممکن است تحت تأثیر عوامل متفاوتی نسبت به سایر بخش‌های مصرفی قرار گیرد. این تمایزها نشان می‌دهد که سبد غذایی پیشنهادی نه تنها ابزاری برای سنجش دسترسی به نیازهای اولیه است، بلکه تحلیلی جداگانه از فشار اقتصادی بر خانوارها در حوزه تغذیه ارائه می‌کند.

اعداد و ارقام چه روایتی از رشد متوسط هزینه سبد حداقل معیشت دارند؟

محاسبات اکوایران نشان می‌دهد در زمستان سال 1399 متوسط هزینه سبد حداقل معیشت برابر با 600 هزار تومان بوده که این شاخص در زمستان سال 1400 به 900 هزار تومان افزایش پیدا کرده است. از همین‌رو رشد این شاخص معادل 50 درصد بوده است.

در سال 1401 رشد متوسط هزینه سبد حداقل معیشت بالاتر هم رفته و 67 درصد برآورد شده است. در زمستان 1401 میانگین مخارج برای تامین سبد حداقل معیشت معادل یک میلیون و 500 هزار تومان برآورد شده است. علت افزایش زیاد این شاخص نسبت به زمستان 1400 در حذف ارز 4200 تومانی در اردیبهشت سال 1401 که به سیاست جراحی اقتصادی معروف است نهفته است؛ چراکه ارز 4200 تومانی جهت تامین اقلام ضروری مورد استفاده قرار می‌گرفت که در سبد حداقل معیشت نقش بسیار مهمی داشتند.

با این‌وجود در نتیجه تخلیه شوک قیمتی سیاست جراحی اقتصادی دولت سیزدهم یا همان حذف ارز 4200 تومانی، رشد متوسط هزینه تهیه این سبد در زمستان سال 1402 کاهش یافته و به 33 درصد رسیده است.

با این‌حال در زمستان سال گذشته متوسط هزینه سبد حداقل معیشت معادل 2 میلیون و 800 هزار تومان محاسبه شده که بیانگر رشد 40 درصدی هزینه تهیه این سبد نسبت به زمستان سال 1402 است.