به گزارش اکوایران، عربستان سعودی خواهان کمک ایالات متحده برای توسعه برنامه هسته‌ای غیرنظامی خود است و دولت ترامپ می‌گوید که از این چشم‌انداز «بسیار هیجان‌زده» است. همکاری ایالات متحده و عربستان سعودی برای ساخت راکتورهای نیروگاه‌های هسته‌ای در پادشاهی عربستان می‌تواند چین و روسیه را از مشارکت در این صنعت سودآور کنار بزند و به نفع صنعت هسته‌ای آمریکا تمام شود.

با وجود این اشتیاق، موانعی نیز وجود دارد؛ از جمله نگرانی‌ها درباره این‌که کمک به تحقق خواسته دیرینه عربستان برای غنی‌سازی مستقل اورانیوم در چارچوب این همکاری، می‌تواند آغازگر دور جدیدی از اشاعه سلاح‌های هسته‌ای و رقابت منطقه‌ای باشد. تلاش عربستان برای دستیابی به توافق هسته‌ای احتمالاً در معادلات همواره در حال تغییر امنیت منطقه‌ای - که میان ایالات متحده، ایران و اسرائیل در جریان است - نقش‌آفرین خواهد بود.

هفته آینده، دونالد ترامپ در نخستین سفر دولتی خود در دوره دوم ریاست‌جمهوری‌اش به عربستان سعودی خواهد رفت. در ادامه، نگاهی داریم به مسائل کلیدی مرتبط با درخواست هسته‌ای عربستان:

اشتیاق آمریکا نسبت به جاه‌طلبی‌های هسته‌ای ریاض

به نوشته آسوشیتدپرس، کریس رایت، وزیر انرژی ایالات متحده که پیش از سفر ترامپ به عربستان سفر کرده بود، گفت انتظار می‌رود در سال جاری «تحولات معناداری» در زمینه کمک به عربستان برای ساخت یک صنعت هسته‌ای تجاری رخ دهد. رایت افزود که ایالات متحده از این موضوع «بسیار هیجان‌زده» است.

با این حال، به گفته جان آلترمن، رئیس برنامه خاورمیانه در مرکز مطالعات راهبردی و بین‌المللی واشنگتن، این موضوع لزوماً به معنای حصول دستاوردی بزرگ در سفر ترامپ نیست. به‌گفته او، هدف فعلی واشنگتن ممکن است اقدامی نمادین‌تر باشد که در عین حال این پیام را به عربستان و ایران بدهد که آمریکا به همکاری در زمینه برنامه هسته‌ای عربستان تمایل دارد.

آلترمن می‌گوید: «راه‌های زیادی برای نشان دادن پیشرفت در جهت توافق بر سر برنامه هسته‌ای عربستان وجود دارد، بدون آن‌که ایالات متحده خود را به شراکت کامل در این موضوع متعهد کند.»

اقتصاد عربستان

دلایل منطقی برای برنامه هسته‌ای غیرنظامی عربستان

عربستان سعودی یک غول جهانی نفتی است، اما در عین حال بخش عمده‌ای از آن بیابان است. روشن بودن مداوم کولرها و سامانه‌های سرمایشی، میزان زیادی نفت مصرف می‌کند؛ نفتی که پادشاهی سعودی ترجیح می‌دهد آن را صادر کند. مصرف داخلی عربستان، یک‌سوم از تولید نفت کشور را می‌بلعد.

محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، همچنین در حال پیشبرد طرح‌هایی برای توسعه استخراج و فرآوری مواد معدنی داخلی عربستان است که شامل ذخایر اورانیوم این کشور نیز می‌شود که می‌تواند به عنوان سوخت راکتورهای هسته‌ای استفاده شود.

برای دولت ترامپ، هر توافقی با ایران که به تهران اجازه دهد برنامه هسته‌ای خود را حفظ کند یا غنی‌سازی اورانیوم را ادامه دهد، می‌تواند فشار عربستان برای برخورداری از همان حقوق را افزایش دهد.

این مسئله حتی در حالی مطرح است که عربستان سعودی و دیگر کشورهای خلیج فارس در سال‌های اخیر از دشمنی با ایران کاسته‌اند و از تلاش‌های ایالات متحده برای مهار مسالمت‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران حمایت می‌کنند.

از دیدگاه آمریکا، هرگونه کمک فنی که به عربستان در مسیر ساخت راکتورهای هسته‌ای ارائه دهد، می‌تواند به سود شرکت‌های آمریکایی تمام شود.

در سطح بین‌المللی نیز حمایت‌هایی از تلاش‌های آمریکا برای دستیابی به توافق هسته‌ای با عربستان وجود دارد، زیرا در غیر این صورت، عربستان ممکن است برای توسعه صنعت هسته‌ای خود به چین یا روسیه روی آورد؛ کشورهایی که ممکن است نظارت و محدودیت‌های کمتری اعمال کنند.

حسن الحسن، پژوهشگر ارشد مؤسسه بین‌المللی مطالعات راهبردی در بحرین، می‌گوید: «احساس عمومی این است که اگر آمریکا این فناوری را فراهم نکند، کشورهای دیگر این کار را خواهند کرد.»

اقتصاد عربستان هسته ای

احتمال این‌که هدف نهایی، سلاح هسته‌ای باشد

محمد بن سلمان در سال ۲۰۱۸، زمانی که تنش‌ها میان کشورهای عربی و ایران در اوج بود، گفته بود: «بی‌تردید، اگر ایران بمب اتمی تولید کند، ما نیز در اسرع وقت همان مسیر را دنبال خواهیم کرد.»

اگرچه اکنون عربستان و دیگر کشورهای خلیج فارس بر بهبود روابط و دیپلماسی با ایران تأکید دارند، اما اظهارات ولیعهد و سخنان مشابه دیگر مقامات سعودی این گمانه‌زنی را مطرح کرده که دستیابی به سلاح هسته‌ای ممکن است هدف راهبردی عربستان باشد.

علاقه عربستان به غنی‌سازی داخلی اورانیوم

عربستان سعودی مدت‌هاست که از ایالات متحده خواسته در چارچوب همکاری هسته‌ای دوجانبه، یک تأسیسات غنی‌سازی اورانیوم در خاک پادشاهی احداث کند. چنین تأسیساتی می‌تواند برای نیروگاه‌های هسته‌ای اورانیوم با غنای پایین غیرنظامی تولید کند. اما در صورت نبود نظارت کافی، این تأسیسات می‌تواند اورانیوم با غنای بالا نیز تولید کند که برای ساخت بمب اتمی کاربرد دارد.

مقامات دولت ترامپ به علاقه عربستان برای بهره‌برداری از ذخایر اورانیوم در خاک خود اشاره می‌کنند. عربستان با کمک چین، ده‌ها میلیون دلار برای شناسایی و توسعه این ذخایر سرمایه‌گذاری کرده است. با این حال، آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای اعلام کرده بهره‌برداری از ذخایر شناسایی‌شده تاکنون، غیر اقتصادی و بسیار پرهزینه است.

در چند دهه گذشته، هیچ‌گونه انتقال رسمی فناوری غنی‌سازی اورانیوم به یک کشور غیرهسته‌ای صورت نگرفته است. البته حدود ۲۰ سال پیش، یک شبکه قاچاق فناوری مستقر در پاکستان، فناوری غنی‌سازی را در اختیار ایران، کره شمالی، لیبی و احتمالاً چند کشور دیگر قرار داد.

به گفته رابرت آینهورن، عضو اندیشکده موسسه بروکینگز، اجازه دادن به عربستان سعودی - یا هر کشور دیگری - برای احداث تأسیسات غنی‌سازی، به معنای عقب‌گرد از سیاست دیرینه آمریکا خواهد بود. این اقدام می‌تواند موجب افزایش رقابت و گسترش سلاح‌های هسته‌ای در میان متحدان و رقبا شود.

آمریکا عربستان

تأثیر بر امنیت منطقه‌ای

در دوره ریاست‌جمهوری جو بایدن، ایالات متحده و عربستان سعودی به همکاری هسته‌ای تنها به‌عنوان بخشی از مذاکرات گسترده‌تری نگاه می‌کردند که شامل خواسته‌های عربستان برای دریافت تسلیحات آمریکایی، تضمین‌های امنیتی و یک توافق بلندمدت قابل قبول به نفع فلسطینی‌ها نیز می‌شد. از سوی دیگر، آمریکا این همکاری را مشروط به پذیرش عادی‌سازی روابط عربستان با اسرائیل کرده بود.

به نظر می‌رسد دولت ترامپ این بسته گسترده را از هم باز کرده و با هر موضوع جداگانه برخورد می‌کند.

با این حال، همان‌طور که آلترمن اشاره کرده، ممکن است دولت ترامپ هنوز هم امضای یک توافق بزرگ در زمینه انرژی هسته‌ای غیرنظامی را به‌عنوان اهرمی برای پیشبرد توافقی تاریخی میان پادشاهی عربستان و اسرائیل نگاه دارد.

پس از سفر کریس رایت، برخی از مقامات اسرائیلی مخالفت خود را با مجوز دادن به عربستان برای غنی‌سازی اورانیوم اعلام کردند. در همین حال، ایران و عربستان هر دو به دقت مذاکرات یکدیگر با ایالات متحده درباره موضوعات هسته‌ای را زیر نظر دارند.