به گزارش اکوایران؛ بخش کشاورزی را می‌توان یکی از مهمترین معیارهای ارزآوری صادرات غیرنفتی دانست، بطوریکه بسیاری از کشورها بخش اعظمی از صادرات خود را به محصولات کشاورزی اختصاص می دهند و در برخی مواقع از این بخش به عنوان اهرم فشار در بازار جهانی استفاده می کنند.

هرچند بساری از کشورهای دنیا روی صادرات محصولات کشاورزی تمرکز کرده‌اند،‌ اما ارزآوری این بخش طی سال‌های اخیر برای صادراکنندگان داخلی با چالش و مشکلات بسیاری همراه بوده است؛ بطوریکه در طول دهه 1390 تا 1400 هرچند به لحاظ حجمی شاهد رشد صادرات محصولات کشاورزی بودیم، اما به لحاظ ارزشی این روند شکل کاهشی داشته است.

براساس گزارش مرکز مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران، در این دوره وضعیت صادرات بخش کشاورزی از صادرات سایر محصولات بدتر بوده است؛ بطوریکه هرچند مقدار صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی از 3.7 میلیون تن در سال 1390 به 8.5 میلیون تن سال 1400 افزایش یافت با این حال ارزش صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی از 5.8 میلیارد دلار سال 1390 به 5.3 میلیارد دلار در سال 1400 رسید که این امر نشان می‌دهد ارزش محصولات کشاورزی صادراتی کاهشی بوده است. از سوی دیگر مقایسه نرخ رشد سالانه مقدار و ارزش صادرات نیز مبین کاهش ارزش واحد محصولات صادراتی بخش کشاورزی است، بطوریکه نرخ رشد سالانه مقدار صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی 8.6 درصد در کنار نرخ رشد سالانه منفی 0.8 درصد ارزش صادرات است.

کشاورزی 1

روند صادرات محصولات کشاورزی

از سوی دیگر ارزیابی روند صادرات نشان می‌دهد که در یک دهه گذشته به‌طور متوسط بخش کشاورزی سهم 14.2 درصدی از ارزش صادرات محصولات غیرنفتی را بر عهده داشته است. سهم بخش کشاورزی از ارزش صادرات غیرنفتی در سال1390 حدود 13.1 درصد بوده که در سال 1391 با رشد همراه بود و عدد آن به 15.4 درصد رسید، اما این روند سپس با روند ثابت به  حدود 14 درصد رسید.

از سوی دیگر روند صادرات در سال 1399 به عدد 17.8 درصد رسیده و سپس با افت مواجه شده و عدد 11 درصد را ثبت کرد. ارزیابی‌ها همچنین نشان می‌دهد سهم مقداری بخش کشاورزی از مقدارت صادرات غیرنفتی طی سال‌های مورد بررسی به‌طور متوسط 5.6 درصد بوده است. همچنین سهم ارزش و مقدار محصولات کشاورزی و صنایع غذایی از صادرات کل محصولات غیرنفتی را نشان می‌دهد.

کشاورزی 2

مقایسه واحد صادارتی محصولات غیرنفتی

از سوی دیگر مقایسه قیمت واحد صادراتی محصولات غیرنفتی و بخش کشاورزی نشان می‌دهد که متوسط قیمت صادراتی محصولات بخش کشاورزی کمتر از متوسط قیمت محصولات غیر نفتی بوده و ارزش صادرات این محصولات روندی کاهشی داشته است. در سال 1390 هر واحد محصول کشاورزی و صنایع غذایی به ارزش 1.54 دلار بر کیلوگرم صادر می‌شده که این عدد در سال 1400 به 0.62 دلار بر کیلوگرم تنزل پیدا کرده است. به عبارتی منابع ارزشمند داخلی (آب و خاک و انرژی و ...) با قیمت‌های رو به افول به فروش رسیده‌اند.

در نگاه اول شاید چنین به نظر برسد که کاهش ارزش صادرات محصولات کشاورزی ناشی از عوامل بین‌المللی و افت قیمت‌های جهانی است، برای بررسی این موضوع از شاخص قیمت واحد صادراتی (به قیمت ثابت 2016-2014) ارائه شده توسط سازمان خاروبار جهانی (FAO) استفاده شده است. بررسی شاخص قیمت واحد صادراتی محصولات کشاورزی چند کشور همسایه و توسعه یافته در صادرات محصولات کشاورزی حقایق جالبی را افشا می‌کند. بطوریکه ایران، در سالهای 2018  تا 2020 کمترین مقدار شاخص قیمت واحد صادراتی را بین کشورهای منتخب کسب کرده است. وضعیت ترکیه و پاکستان به مراتب از کشور ما بهتر

است.

 ارزیابی صورت گرفته نشان می‌دهد که ایران نتوانسته در بازه زمانی مورد بررسی موفقیت چندانی در صادرات محصولات کشاورزی به دست آورد و سهم ایران از این کیک صادرات بسیار اندک بوده است.