جنگ کوتاهی که استراتژی کلان هند را بر هم زد؛ چرا دهلی‌نو از ترامپ خشمگین است؟

به گزارش اکوایران، هند و پاکستان هر دو مدعی پیروزی در رویارویی کوتاه و شدید اخیر شده‌اند که دو همسایه هسته‌ای را تا آستانه جنگ پیش برد؛ اما تحلیلگران می‌گویند مداخله دیپلماتیک ایالات متحده که به آتش‌بس منجر شد، در عمل دست برتر را به اسلام‌آباد داد.

مقام‌های هندی با شلیک موشک به پایگاه‌های هوایی و زیرساخت‌های ادعایی «تروریستی» در عمق خاک پاکستان، اعلام کردند که در برابر هرگونه دخالت احتمالی اسلام‌آباد در تروریسم فرامرزی، بازدارندگی ایجاد کرده‌اند.

پاکستان، که مدعی است هفته گذشته پنج جنگنده هندی را سرنگون کرده، می‌گوید در این درگیری با رقیب بزرگ‌تر خود به «پیروزی تاریخی» دست یافته است. برای نخستین بار، هر دو کشور پهپادهایی را به عمق شهرهای یکدیگر فرستادند.

آنکیت پاندا، پژوهشگر ارشد بنیاد کارنگی برای صلح بین‌الملل در واشنگتن، می‌گوید: «هند باور خود مبنی بر اینکه فضای بیشتری برای تنش‌زایی در سایه هسته‌ای وجود دارد را تأیید کرده است. در عین حال، ارتش پاکستان از واکنش خود رضایت دارد و با این احساس که بازدارندگی دوباره برقرار شده، عقب‌نشینی خواهد کرد.»

به نوشته فایننشال تایمز، هند می‌گوید دست‌کم ۱۶ غیرنظامی و ۵ سرباز خود را در این درگیری از دست داده است. پاکستان نیز اعلام کرده که از روز چهارشنبه تاکنون، دست‌کم ۳۳ غیرنظامی و یک سرباز پاکستانی کشته شده‌اند. هند همچنین مدعی است که تا ۴۰ نظامی پاکستانی در این حملات کشته شده‌اند.

با این حال، تحلیلگران معتقدند که اگرچه هر دو کشور ضربات سنگینی به یکدیگر وارد کردند، اما مداخله دیپلماتیک واشنگتن برای جلوگیری از جنگی تمام‌عیار، موجب نارضایتی دهلی‌نو شد؛ چرا که این مداخله در عمل بزرگ‌ترین دموکراسی جهان و پنجمین اقتصاد بزرگ را همتراز با کشوری قرار داد که هند آن را یک دولت یاغی و حامی تروریسم می‌داند.

«راه‌حلی برای مسئله کشمیر»

رئیس‌جمهور ایالات متحده، دونالد ترامپ، که از «رهبری قدرتمند و پایدار» هر دو طرف برای توقف درگیری تمجید کرد، همچنین اظهار داشت که «می‌توان به راه‌حلی برای مسئله کشمیر» دست یافت - منطقه مورد مناقشه‌ای با اکثریت مسلمان‌نشین که در کانون این درگیری قرار دارد.

هر دو کشور مدعی مالکیت کامل بر این منطقه هستند و تاکنون سه بار بر سر آن جنگیده‌اند. اما دهلی‌نو با هرگونه میانجی‌گری بین‌المللی مخالف است. وزارت خارجه هند اعلام کرد که هیچ برنامه‌ای برای ورود به مذاکرات در این‌باره ندارد.

در مقابل، دیپلمات‌های پاکستانی از «آمادگی ترامپ برای حمایت از تلاش‌ها در راستای حل مسئله» در منطقه جامو و کشمیر (بخش تحت کنترل هند) استقبال کردند.

شیام ساران، وزیر خارجه سابق هند، گفت این رویداد ضربه‌ای به تلاش‌های دهلی‌نو بود که سعی داشت دیگر کشورها هند و پاکستان را به‌عنوان دو کشور هم‌تراز و همیشه درگیر نبینند و رابطه خود با آن‌ها را به‌صورت مستقل تعریف کنند.

او گفت: «در چند سال گذشته ما موفق شده بودیم هند و پاکستان را از نظر دیپلماتیک از یکدیگر تفکیک کنیم و به‌عنوان دو برادر بدرفتار که مدام با هم می‌جنگند، دیده نشویم. اما حالا این هم‌ترازی دوباره بازگشته، چه خوشمان بیاید چه نه.»

حزب کنگره ملی هند، بزرگ‌ترین حزب مخالف در کشور، نیز از نخست‌وزیر نارندرا مودی خواسته است توضیح دهد چرا ترامپ نخستین کسی بود که خبر آتش‌بس آخر هفته را اعلام کرد و جزئیات این توافق را فاش کرد.

دهلی‌نو در حال حاضر درگیر مذاکراتی با واشنگتن است که امیدوار است بتواند از اعمال تعرفه ۲۶ درصدی بر کالاهای هندی جلوگیری کند. ترامپ روز دوشنبه مدعی شد که از ابزار تجارت برای تحت فشار گذاشتن هند و پاکستان جهت عقب‌نشینی از مواضع‌شان استفاده کرده است.

او گفت: «گفتم بیایید جلو، ما قراره با شماها کلی تجارت کنیم، پس تمومش کنید... اگر تمومش نکنید، هیچ تجارتی در کار نخواهد بود.»

با این حال، یک مقام وزارت امور خارجه هند که نخواست نامش فاش شود، تأکید کرد که در گفت‌وگوهای آخر هفته میان دهلی‌نو و واشنگتن درباره این درگیری، «هیچ اشاره‌ای به موضوع تجارت» نشده است.

در نطق تلویزیونی پیروزمندانه‌ای که نخست‌وزیر نارندرا مودی روز دوشنبه ایراد کرد، او به‌جای اشاره به فشارهای تجاری، بر آنچه «موفقیت نظامی هند» خواند، تأکید داشت.

«تعلیق موقت»

این عملیات شامل حملات موشکی به پایگاه‌های هوایی و آنچه هند آن را «زیرساخت‌های تروریستی» در اعماق خاک پاکستان خواند، می‌شد؛ مناطقی فراتر از صحنه سنتی نبرد در کشمیر. اهداف این حملات شامل پایگاه هوایی نورخان نیز بود که در نزدیکی مرکز فرماندهی زرادخانه هسته‌ای پاکستان قرار دارد.

مودی تأکید کرد که هند «تنها عملیات را به‌طور موقت تعلیق کرده» و هشدار داد که در صورت لزوم «با دقت و قاطعیت به مخفی‌گاه‌های تروریستی که تحت پوشش تهدید هسته‌ای رشد می‌کنند، ضربه خواهد زد». او همچنین ادعا کرد که بسیاری از حملات بزرگ تروریستی جهانی، از آنچه او «دانشگاه‌های تروریسم جهانی» در پاکستان خواند، منشأ گرفته‌اند.

نخست‌وزیر پاکستان، شهباز شریف، نیز از «پیروزی تاریخی» کشورش سخن گفت. به روایت اسلام‌آباد، این درگیری موجب بازدارندگی در برابر هندِ متجاوز شد؛ کشوری که بنا به ادعای پاکستان، ده‌ها غیرنظامی را کشته و شهرهای این کشور را با موشک و پهپاد دچار وحشت کرده است. در حالی‌که ساکنان پاکستان آتش‌بس را جشن گرفتند، این آرامش برای کشوری که با بحران اقتصادی دست‌وپنجه نرم می‌کند، بسیار حیاتی تلقی می‌شود.

پاکستان همچنین مدعی شد که در هفته گذشته با استفاده از جنگنده‌های ساخت چین، موفق به سرنگونی پنج فروند جنگنده هندی، از جمله حداقل یک فروند رافال فرانسوی، شده است. همچنین اعلام کرد که در آخر هفته، به داخل خاک هند موشک‌های بالستیک شلیک کرده و دو دوجین تأسیسات نظامی را هدف قرار داده است.

فرمانده نیروی هوایی هند، آودهش کومار بهارتی از نیروی هوایی هند روز یکشنبه از تأیید ساقط شدن جنگنده‌ها خودداری کرد، اما گفت: «تلفات بخشی از نبرد است» و تمامی خلبانان هندی «به خانه بازگشته‌اند».

الگوی جدیدی از تشدید سریع

تحلیلگران می‌گویند این درگیری، الگوی جدیدی از تشدید سریع تنش‌ها میان این دو رقیب را به نمایش گذاشت. اما در عین حال، هند در مطرح کردن اولویت اصلی‌اش یعنی مسئله تروریسم ناکام ماند، چرا که توجه بین‌المللی عمدتاً به خطرات ناشی از تهدید هسته‌ای معطوف شد.

هند ادعا می‌کند حملات هوایی آغازینش واکنشی بوده به کشتار گردشگران در ماه گذشته توسط مهاجمانی که به گفته دهلی‌نو، تحت حمایت پاکستان بودند. این حمله در بخش هندی کشمیر رخ داده است.

پاکستان هرگونه حمایت از تروریسم را رد کرده و مسئولیت این حمله را نپذیرفته است. اسلام‌آباد خواهان انجام یک «تحقیق بی‌طرفانه» در مورد این حادثه شده، درخواستی که هند آن را رد کرده است. پاکستان همچنین هند را متهم کرده که از جدایی‌طلبان در منطقه ناآرام بلوچستان حمایت می‌کند.

پراپات بانو مهتا، پژوهشگر ارشد در مرکز تحقیقات سیاست‌گذاری دهلی‌نو، گفت: «توجه جهان بار دیگر به این مسئله جلب شده که این منطقه یک نقطه‌ حساس هسته‌ای است. این موضوع اکنون بیش از تروریسم، به موضوع اصلی در بحث‌های جهانی تبدیل شده است.»