به گزارش اکوایران؛ در حالی که تغییرات اقلیمی، کمبود منابع آبی و فرسایش خاک به چالش‌های اساسی کشاورزی ایران تبدیل شده‌اند، افزایش شوری خاک و تغییر کاربری اراضی، تهدیدی جدی برای امنیت غذایی کشور به شمار می‌رود. روند نگران‌کننده افزایش سطح اراضی شور در دهه‌های اخیر نشان‌دهنده بحرانی است که مستقیماً بر تولید محصولات کشاورزی تأثیر گذاشته و بهره‌وری خاک را کاهش داده است.

شوری خاک، که عمدتاً ناشی از برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی، استفاده نادرست از کودهای شیمیایی و عدم مدیریت صحیح آبیاری است، باعث می‌شود زمین‌های زراعی به تدریج از چرخه تولید خارج شوند. طبق آمار، در چند دهه گذشته میزان اراضی کشاورزی شور از ۶.۸ میلیون هکتار به بیش از ۱۰ میلیون هکتار افزایش یافته است. این روند علاوه بر کاهش سطح زیر کشت، هزینه‌های احیای خاک را افزایش داده و کشاورزان را با چالش‌های اقتصادی مواجه کرده است.

از سوی دیگر، تغییر کاربری اراضی به ویژه در مناطق حاصلخیز کشور، تهدیدی جدی برای منابع خاکی محسوب می‌شود. تبدیل زمین‌های زراعی به کاربری‌های مسکونی، صنعتی و تجاری، علاوه بر کاهش توان تولیدی بخش کشاورزی، تعادل زیست‌محیطی را نیز بر هم می‌زند. این موضوع به‌ویژه در مناطق شمالی ایران، که به دلیل بارش مناسب و خاک حاصلخیز از ارزش بالایی برخوردارند، نگران‌کننده است.

در چنین شرایطی، سیاست‌های حفاظتی و برنامه‌های اصلاحی برای جلوگیری از تخریب خاک اهمیت دوچندانی پیدا کرده‌اند. اجرای قوانین مرتبط با حفاظت از خاک، تخصیص منابع مالی کافی برای پروژه‌های اصلاحی و ایجاد هماهنگی میان بخش‌های اجرایی، علمی و کشاورزی، گام‌هایی اساسی برای مقابله با این بحران هستند. با این حال، به نظر می‌رسد که کمبود اعتبارات مالی و نبود برنامه‌های عملیاتی مؤثر، مانعی بر سر راه اجرای این راهکارهاست.

بحران شوری خاک و تغییر کاربری اراضی، فراتر از یک چالش محیط‌زیستی، تهدیدی برای اقتصاد کشاورزی و امنیت غذایی کشور است. اگر روند فعلی ادامه یابد و سیاست‌های مؤثری برای مدیریت پایدار خاک اجرا نشود، چشم‌انداز کشاورزی ایران با بحران‌های عمیق‌تری مواجه خواهد شد.

در این باره معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی هشدار میدهد که وضعیت خاک کشور نامطلوب بوده و شوری آن در دهه‌های اخیر دو برابر شده است.

در هفدهمین همایش سالانه انجمن علوم خاک ایران، صفدر نیازی شهرکی با اشاره به افزایش شوری آب از ۲۰۰۰ به ۴۰۰۰ در طی دهه‌های گذشته می‌افزاید: میزان شوری اراضی کشاورزی از ۶.۸ میلیون هکتار به بیش از ۱۰ میلیون هکتار افزایش یافته است. همچنین تغییر کاربری اراضی خوب کشور، به ویژه در مناطق شمالی با بارش و خاک مناسب، بسیار بالاست.

معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی اضافه میکند که فرسایش خاک نیز به طور متوسط ۱۶.۵ تن در هکتار بوده که دو سوم آن مربوط به فرسایش آبی و بقیه مربوط به فرسایش بادی است.

معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی به نقل از خبرگزاری جهادکشاورزی، به چالش‌های حوزه خاک اشاره میکند و میگوید: حدود ۱۴ چالش در حوزه خاک داریم که بزرگترین آن‌ها شوری، تغییر کاربری، فرسایش، آلودگی ناشی از پساب‌ها و عناصر زمین ساخت و تخریب ناشی از عملیات سازه‌ای است. 

به گفته او آلودگی‌های خاک شامل آلاینده‌های صنعتی، پساب‌ها و آلودگی‌های زمین ساخت مانند سرب و آرسنیک است.