قطر میانجی توافق هسته‌ای می‌شود؟

به گزارش اکوایران، در میانه کش‌وقوس‌ها بر سر بازگشت توافق هسته‌ای ایران و شدت گرفتن تنش‌ها میان روسیه و غرب، وزیر امورخارجه قطر در روزهای اخیر به تهران سفر کرد. در روزهای آتی نیز قرار است امیر حاکم قطر برای دیدار با جو بایدن، رئیس جمهور ایالات متحده راهی واشنگتن شود.

در تلاطم توافق

در حالی که غرب طی ماه‌های اخیر به طور هم زمان در گیر و دار تلاش برای حل پرونده هسته‌ای ایران و تنش با روسیه بر سر بحران اوکراین بوده، به نظر می‌رسد بازیگر دیگری در منطقه خاورمیانه در حال نقش‌آفرینی در هر دو مسئله مورد مناقشه است. سفر امیر حاکم قطر به ایالات متحده، در فاصله کوتاهی از سفر وزیر امور خارجه این کشور به تهران به گمانه‌زنی‌ها در این رابطه دامن زده است.

رویترز طی گزارشی سفر وزیر امورخارجه قطر به تهران را در حالی که تهران و واشنگتن در وین در حال مذاکره غیرمستقیم برای احیای برجام در شهر وین هستند مورد توجه قرار داده است. بنا بر این گزارش سفر شیخ محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، وزیر امور خارجه قطر پس از آن انجام شد که حسین امیرعبداللهیان، هم‌تای ایرانی او روز دوشنبه گفت تهران آماده است در صورتی که احساس کند می تواند به یک «توافق هسته‌ای خوب» دست یابد، گفتگوهای مستقیم با واشنگتن را بررسی خواهد کرد.

بنا بر این گزارش شکاف‌های قابل توجهی در مورد سرعت و دامنه بازگشت به توافق در وین باقی مانده است، از جمله درخواست ایران برای تضمین ایالات متحده برای پایبندی به تعهداتش، و چگونگی و زمان بازگرداندن محدودیت‌ها بر فعالیت هسته‌ای ایران.

یک فرد مطلع به رویترز گفت که در دیدار اخیر امیرعبداللهیان از قطر، صحبت از میانجی‌گری این کشور برای مبادله زندانیان میان ایران و آمریکا مطرح شده است. این در حالی است که رابرت مالی، مذاکره کننده ارشد هسته‌ای آمریکا روز یکشنبه به رویترز گفته بود رسیدن به توافق بدون آزادی چهار شهروند ایرانی-آمریکایی از نظر او غیر قابل تصور است. با این حال رویترز نتوانست مشخص کند که آیا قطر چنین نقشی را پذیرفته یا خیر، اما این کشور عربی خلیج فارس در گذشته فعالانه به آزادی زندانیان خارجی در سایر کشورها کمک کرده است.

قطری‌ها در هتل کوبورگ؟

در این شرایط، گفته شده انریکه مورا معاون دبیر کل سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا بعد از ظهر روز جمعه و در حاشیه مذاکرات رفع تحریم‌ها در وین با یک هیات دیپلماتیک دیدار کرده که رسانه‌ها مدعی شده اند، این هیات احتمالا از قطر بوده است.

گفته شده دیدار مورا با این هیات دیپلماتیک بعد از ظهر جمعه و پس از ملاقات او و علی باقری کنی مذاکره کننده ارشد ایران در ساختمان هتل کوبورگ برگزار شده است اما اینکه آیا این هیات از قطر بوده هنوز تایید نشده است. با این حال، ایرنا، خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی ایران، متذکر شده ایران تاکید دارد که ملاقات‌ هیات‌ها در وین ارتباطی به روند مذاکرات ایران و گروه ۱+۴ ندارد.

تحکیم روابط استراتژیک

از سوی دیگر میدل‌ایست نیوز هم سفر امیر حاکم قطر به واشنگتن را مورد توجه خود قرار داده است. به نوشته این رسانه، سفر تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر به امریکا از آن جهت متمایز است که نخستین سفر یکی از سران کشورهای عضو شورای همکاری به واشنگتن در دوره ریاست جمهوری جو بایدن محسوب می شود. در واقع روابط استراتژیک قطر و امریکا، بعد خاصی به این سفر داده است اما عوامل دیگری نیز وجود دارد که شرایط این سفر را فراهم کرده که بحران روسیه و اوکراین، تحولات افغانستان و پرونده هسته‌ای ایران از جمله این موضوعات هستند.

بنا بر این گزارش، کاخ سفید اعلام کرده  بایدن و امیر قطر درباره حمایت از ملت افغانستان، تقویت همکاری تجاری و سرمایه گذاری بین واشنگتن و دوحه رایزنی خواهند کرد. بایدن همچنین از تمیم بن حمد بابت تلاش های فوق العاده و پیوسته قطر برای تضمین انتقال امن شهروندان امریکایی و خارجی از افغانستان تشکر خواهد کرد. ضمن آن که انتظار می رود تمیم بن حمد و بایدن درباره مذاکرات احیای توافق هسته ای ایران و تلاش ها در جهت پایان جنگ در یمن تبادل نظر کنند. هم چنین بایدن از امیر قطر بررسی امکان صادرات گاز به اروپا را خواستار می شود.

بنا بر این گزارش، محمود علوش، تحلیلگر سیاسی با اشاره به به اهمیت این سفر گفته نقش مهم قطر این است که به عنوان کانال ارتباطی بین طالبان و امریکا محسوب می شود و به طور کامل وارد درگیری های ایران و سایر کشورهای عضو شورای همکاری نشده است علاوه بر اینکه به عنوان یک کشور اصلی تولید کننده گاز حائز اهمیت است و همه این موارد، مسائلی هستند که اهمیت قطر برای منافع امریکا در برخی مسائل بین المللی را حیاتی می کند.

علوش تاکید داشته آنچه قطر را به متحد ویژه امریکا در سطح شورای همکاری تبدیل کرده است، عدم ورود آن به جنگ یمن است که تنشی را در روابط امریکا با عربستان و امارات ایجاد کرده است. وی درباره مساله گاز قطر نیز تصریح کرد که قطر یکی از بزرگترین صادر کنندگان گاز مایع در جهان است و امریکا تلاش می کند از این کشور به عنوان ضامنی برای تداوم صادرات گاز به اروپا در صورت سوء استفاده روسیه از گاز به عنوان سلاحی علیه اروپا، استفاده کند. اما مشخص نیست دوحه بتواند آن نقشی را که امریکا مد نظر دارد، ایفا کند.

شریک اصلی در منطقه

هم‌چنین امواج مدیا هم طی گزارشی سفر امیر قطر به واشنگتن را مورد بررسی خود قرار داده است. بنا بر این گزارش، دولت ترامپ از قطع روابط دیپلماتیک «چهار کشور عربی» (بحرین، مصر، عربستان سعودی و امارات متحده‌ی عربی) به صورت ضمنی حمایت می‌کرد. با این حال، روابط دوحه با واشنگتن از زمان روی کار آمدن بایدن بهبود پیدا کرد. از جمله قطر جابه‌جایی هوایی گسترده‌ی آمریکا را در زمان هرج و مرج خروج از افغانستان تسهیل کرد و این کشور اکنون به عنوان نماینده‌ی دیپلماتیک ایالات متحده در افغانستان تحت سلطه‌ی طالبان در حال فعالیت است.

بنا بر گزارش امواج مدیا، شراکت نزدیک قطر و ایالات متحده همچنین شامل هماهنگی نزدیک این دو در مورد بحران‌های جهانی است. یک روز قبل از اعلام سفر امیر قطر به واشنگتن، آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه‌ی آمریکا با هم‌تای قطریش علاوه بر بررسی روابط دو جانبه‌ در مورد «افزایش حضور نظامی روسیه در مرزهای اوکراین» نیز گفتگو کردند. در حال حاضر روسیه حدود نیمی از واردات گاز طبیعی خود را به آلمان می‌دهد و هم‌زمان چندین کشور دیگر از اتحادیه‌ی اروپا نیز حجم زیادی از انرژی روسیه را خریداری می‌کنند. در صورت اعمال هرگونه تحریم از سوی آمریکا علیه مسکو به دلیل درگیری با اوکراین، به نظر می‌رسد قطر آمادگی تأمین موقت گاز طبیعی مایع را دارد.

از سوی دیگر، به دنبال تلاش ایالات متحده برای توازن روابط خود در منطقه، احتمالاً قطر شریک اصلی این کشور بین کشورهای عرب خلیج‌فارس باقی خواهند ماند. امواج مدیا پیش‌بینی کرده امیر قطر احتمالاً از بایدن بخواهد  تا به به این کشور در ملغی کردن تحقیقات ضد انحصار اروپا کمک کند. این مسئله در موافقت اروپا برای دریافت گاز طبیعی مایع قطر مؤثر خواهد بود. در این میان، دیگر تولیدکنندگان گاز طبیعی مایع، مانند استرالیا و نروژ احتمالاً در صورت نیاز، منابع بیشتری را به اروپا خواهند داد.هم‌چنین واشنگتن نیز ممکن است از قطر بخواهد در مناقشات منطقه‌ای از جمله درگیری یمن، میانجیگری کند، به ویژه به دلیل این‌که دوحه در حال بهبود روابط با تهران است. با این حال، احتمالاً همچنان افغانستان محور اصلی روابط دیپلماتیک دوحه با واشنگتن باقی بماند.